Προληπτική Ιατρική

Προληπτική Ιατρική ονομάζεται το σύνολο των ιατρικών μέτρων που λαμβάνονται για την αποτροπή εκδήλωσης μιας νόσου. Αποτελεί έναν θεμελιώδη κλάδο της Ιατρικής Επιστήμης.

Αφορά μια συντονισμένη και ορθολογικά στοχευμένη  προσπάθεια των λειτουργών Υγείας, αποκλεισμού ή και αποτροπής εκδήλωσης νοσημάτων βλαπτικών για το άτομο, την κοινωνία και το περιβάλλον.

Η πρόληψη είναι μια δυναμική διαδικασία, της οποίας η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να εκπαιδεύσει προκειμένου να πείσει το άτομο, την οικογένεια και στο σύνολο την κοινωνία προκειμένου να υιοθετηθούν υγιή πρότυπα διαβίωσης.

Στόχος της πρόληψης είναι η αποφυγή του πρώιμου κυρίως θανάτου, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης με όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής.

Οι προσπάθειες και ο στόχος της πρόληψης είναι ευθέως ανάλογος του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου μιας χώρας, οπότε και το έδαφος γίνετε πιο γόνιμο για την επίτευξη και ανάπτυξη της πρόληψης, σε συνδυασμό με τη συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία.

Όμως δεν αφορά μόνο τους λειτουργούς υγείας. Μεγάλη  είναι η συμβολή των ίδιων των επισκεπτών υγείας για την ορθή εφαρμογή των μέτρων προστασίας της υγείας τους. Οι πολίτες πρέπει να αποκτήσουν γνώση, να αναπτύξουν αίσθημα ευθύνης και να ευαισθητοποιηθούν μέσω της αγωγής υγείας ώστε να είναι ικανοί να παίρνουν αποφάσεις, να υιοθετούν συμπεριφορές επιδιώκοντας τον προληπτικό έλεγχο.

Ήδη αναδείχθηκαν τρεις παράμετροι. Πρόληψη υγείας του ιδίου του ατόμου, των συνάνθρωπων του αλλά και του περιβάλλοντος .

Με τις συντεταγμένες πρακτικές της πρόληψης σε συνδυασμό με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογική ανάπτυξη έχουν γίνει τεράστια βήματα επίτευξης των στόχων της Προληπτικής Ιατρικής όπως διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης με πιστοποιημένα συστήματα ύδρευσης/ αποχέτευσης, περιορισμό ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο δυνατόν, εξαφάνιση στο πλείστο των θανατηφόρων επιδημιών μέσω των εμβολιασμών ώστε να μην αποτελούν σήμερα απειλή για τη υγεία.

Κάθε χρόνο καταγράφονται μεγάλοι αριθμοί θανάτων από παθολογικές καταστάσεις που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Απώλειες ανθρώπων από καρδιαγγειακά νοσήματα, αναπνευστικές παθήσεις, ατυχήματα και λοιμώξεις ανήκουν ανάμεσα σε αυτές τις περιπτώσεις.

Πως σχεδιάζεται ένας αποτελεσματικός προληπτικός έλεγχος?

– Αρχικά προσδιορίζουμε τους κινδύνους που διατρέχει ένας άνθρωπος. Λαμβάνονται υπόψιν το κληρονομικό ιστορικό, το ατομικό αναμνηστικό, περιβαλλοντικοί κι επαγγελματικοί παράγοντες, η τρέχουσα κλινική κατάσταση και τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων

– Έπειτα καθορίζουμε μαζί με τον  επισκέπτη τα όρια πέρα από τα οποία οι κίνδυνοι για την ατομική υγεία διογκώνονται σημαντικά

– Ακολούθως προσδιορίζουμε τα εφικτά βήματα  επίτευξης των στόχων: Καταστρώνεται εξατομικευμένο πλάνο μείωσης έως εξάλειψης των ατομικών κινδύνων

– Και τελικά εφαρμόζουμε συστηματική παρακολούθηση για να επανακαθορίζεται ο τρόπος ιατρικής επίβλεψης και η συχνότητα των ιατρικών επισκέψεων και να αξιολογείται η πρόοδος του ατόμου.

Βήματα προληπτικής ιατρικής

Παρακάτω καθορίζεται ο τρόπος της προληπτικής ιατρικής.

1. Το ασυμπτωματικό άτομο αρχικά θα επισκεφθεί τον παθολόγο του ή οικογενειακό του ιατρό. Ο γιατρός θα λάβει το ατομικό και κληρονομικό ιστορικό και απαραίτητα θα πρέπει να προχωρήσει στην κλινική/φυσική εξέταση. Είναι λάθος να προγραμματίζονται εξετάσεις χωρίς να έχει προηγηθεί σωματική εξέταση από τον γιατρό. Οι συνήθεις εξετάσεις δεν μπορούν να αναδείξουν ευρήματα που μπορεί να διαπιστώσει ο γιατρός όπως για παράδειγμα μια αρτηριακή υπέρταση, ένας ύποπτος σπίλος στην πλάτη , ένα καρδιακό φύσημα  , ένας διογκωμένος λεμφαδένας,  μια βουβωνοκήλη, ένα ογκίδιο στο μαστό ή μια υπερτροφία προστατικού αδένα.
2. Μετά τα ανωτέρω ο γιατρός θα παραπέμψει το άτομο για τις γενικές προληπτικές ή και εξειδικευμένες ανάλογα εξετάσεις αίματος ή απεικόνισης ( ακτινογραφία , υπερηχογράφημα, μαστογραφία, μέτρηση οστικής πυκνότητας , τεστ Pap γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση κλπ)
3. Θα συζητηθεί με τον ιατρό ο εμβολιασμός του ατόμου. Γενικά ο εμβολιασμός ολοκληρώνεται κατά την ηλικία των 14 ετών από τον παιδίατρο. Όμως ο Εθνικός Εμβολιασμός συνιστά επαναληπτικό εμβολιασμό ανά δεκαετία για τον κοκέτη, τέτανο διφθέριτιδα και πολιομυελίτιδα (αρχικά μόνο την πρώτη φορά). Σε ειδικές καταστάσεις πχ ανοσοκαταστολής, καπνίσματος , σακχαρώδη διαβήτη κλπ. γίνονται εμβόλια κατά πνευμονόκοκκου, έρπητα ζωστήρα και γρίπης. Σε ακόμα πιο ειδικές περιπτώσεις γίνεται εμβολιασμός κατά μηνιγγίτιδας και άλλων παθογόνων.
4. Θα προγραμματισθεί προληπτικός έλεγχος από άλλες ειδικότητες ιατρών. Για παράδειγμα για το καρδιαγγειακό όπως γίνεται από έναν καρδιολόγο, τον έλεγχο γλαυκώματος που πρέπει να διενεργείται οπωσδήποτε μια φορά μετά την ηλικία των 40 ετών από τον οφθαλμίατρο, τον γυναικολογο για το τεστ Pap , την κολονοσκόπηση μετά την ηλικία των 50 ετών και  την εξέταση με αίμα του προστατικού αντίγονου (PSA) . Οι ανωτέρω εξετάσεις γίνονται και νωρίτερα σε άτομα που έχουν επιβαρυμένο κληρονομικό ιστορικό ή ύποπτη συμπτωματολογία.
5. Ανάλογα με το επάγγελμα και τις άλλες δραστηριότητες του ατόμου πρέπει να ελεγχθούν επιβλαβείς συνήθειες που μπορεί να επιφέρουν ατυχήματα. Για παράδειγμα είναι απαραίτητο το καλό αθλητικό παπούτσι όταν βαδίζει ή τρέχει, ο κατάλληλος εξοπλισμός όταν ποδηλατεί ή ασχολείται με αγροτικές εργασίες κλπ.
6. Χρήσιμη επίσης είναι και η ενημέρωση του γιατρού για τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου καθώς και την λήψη συμπληρωμάτων διατροφής οπού συχνά γίνεται κατάχρηση.
7. Εκτιμώντας ο γιατρός την φυσική κατάσταση του ατόμου και λαμβάνοντας υπόψιν τυχόν νοσηρότητες θα προτείνει ένα εφικτό πρόγραμμα άσκησης – άθλησης. Είναι χρήσιμο ο άνθρωπος να ιδρώνει 3-4 φορές την εβδομάδα μέσω μιας δραστηριότητας ( γυμναστήριο, χορός, κολύμβηση, περπάτημα, ποδηλασία κλπ.)
8. Τέλος θα πρέπει να γίνει ενημέρωση σχετικά με τους κίνδυνους των βλαπτικών συνηθειών όπως το κάπνισμα , το αλκοόλ , η παχυσαρκία και να τεθούν βήματα διακοπής και επίτευξης στόχων.

Συμπερασματικά η προληπτική ιατρική αποτελεί μια σημαντική παράμετρο στην καθημερινότητα του καθενός μας.

Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν.
Ιπποκράτης, 460-370 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής

Δημήτριος Θ. Μπιμπής
Ειδικός Παθολόγος